Dzisiaj : 19 Mar 2024

Imieniny : Józefa, Bogdana

Unia Europejska
Pomoc dla Ukrainy

Podstawowe informacje o transplantacji
Niniejsze opracowanie ma charakter informacyjny, a jego celem jest zwiększenie świadomości społecznej na temat transplantacji i jej uwarunkowań.

fot
fot. fot

Nikt z nas nie może przewidzieć tego, co wydarzy się w przyszłości. Myśląc o przyszłości powinniśmy być przygotowani zarówno na scenariusze pozytywne, jak i negatywne, a w tym i te najgorsze. Aby uniknąć różnych nieporozumień, każdy z nas powinien zastanowić się i przekazać najbliższym swoje stanowisko w kwestii oddania swoich narządów po śmierci.

Oczywiście jest to trudna decyzja, ale bardzo ważna i szczególnie istotna dla osób, które czekają na przeszczep.

Zdecydowana większość przeszczepów pochodzi od osób zmarłych, ale pamiętajmy, że również jako osoby zdrowe i żyjące możemy pomóc i zgłosić się do odpowiedniej instytucji w celu oddania np: szpiku. Wystarczy wykonać kilka badań, wypełnić kilka formularzy i poświęcić trochę swojego czasu.

Wielu obywateli jest przekonanych, że trzeba podpisać specjalne oświadczenie woli lub zarejestrować się w jakiejś bazie danych w celu wyrażenia zgody na pośmiertne oddanie narządów. Nic bardziej mylnego. W Polsce nie ma oficjalnego rejestru „zgody” na przekazanie pośmiertne organów.

Potrzeba transplantacji może dotknąć każdego z nas. Społeczeństwo, powinno być świadome aspektów prawnych transplantacji, by uniknąć w przyszłości potrzeby domniemywania czyjeś woli w przypadku niespodziewanej śmierci.

Według badań Centrum Badania Opinii Społecznej z 2016 roku, aż 75% Polaków nie rozmawiało ze swoimi bliskimi na temat ewentualnego przeszczepienia narządów. Tylko 20% badanych osób wie, że w Polsce wystarczy brak sprzeciwu za życia, aby zostać pośmiertnie dawcą narządów ( CBOS (2016). Postawy wobec transplantacji narządów, s. 4,12-13).

Decyzja o (nie) oddaniu po śmierci swoich narządów to indywidualny wybór każdego człowieka. Apelujemy, bez względu czy jesteś na TAK lub NIE, poinformuj bliskich o swojej decyzji w tej kwestii.

Pamiętajmy, że pośmiertne oddanie narządów jest ostatnim, najcenniejszym darem, jaki człowiek może ofiarować drugiemu człowiekowi.

 

Czym jest transplantacja?

Transplantacja potocznie nazywana „przeszczepem” polega na pobieraniu zdrowych tkanek, narządów, a także komórek od dawcy i ich wszczepieniu, czyli umieszczeniu w specjalnie przygotowanym miejscu u biorcy. Pacjentami kwalifikowanymi do takiego zabiegu są osoby z poważnymi i nieodwracalnymi uszkodzeniami narządów, czy to w wyniku wad wrodzonych, wyniszczającej choroby, czy też na skutek wypadku lub innego urazu. Przeszczep jest metodą ratowania życia przy schyłkowej niewydolności organów, takich jak: nerki, serce, wątroba, płuca, trzustka, jelita – stanowiąc często jedyną skuteczną formę terapii. Przeszczep ma na celu przywrócenie prawidłowych funkcji organizmu pacjenta.

W wielu przypadkach jedyną skuteczną formą terapii jest przeszczep określonego narządu. O jego potrzebie decyduje lekarz, który zgłasza pacjenta do wyspecjalizowanego ośrodka transplantacyjnego, w którym chory jest poddawany specjalnym badaniom kwalifikującym, a następnie zgłaszany do Krajowej Listy Osób Oczekujących na Przeszczepienie.

Przypomnijmy, że blisko 60 lat temu, tj.  26 stycznia 1966 roku, miał miejsce pierwszy w Polsce udany przeszczep nerki. Zabieg ten przeprowadzono w I Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie pod przewodnictwem profesora Jana Nielubowicza. Na uwagę zasługuje również fakt, że w 1985 roku, na terenie obecnego Województwa Śląskiego, zespół prof. Zbigniewa Religi przeprowadził pierwszą w Polsce udaną transplantację serca.

Transplantologia w Polsce rozwija się bardzo prężnie. Obecnie wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje transplantacji:

  1. autotransplantacja (przeszczep autogeniczny) – przeniesienie własnej tkanki lub narządu z jednego miejsca na drugie, czyli dawca jest jednocześnie jego biorcą – przykładem takiej transplantacji może być pomostowanie aortalno-wieńcowe (by-pass), gdzie za pomocą pobranego naczynia dokonuje się ominięcia zwężonej na skutek miażdżycy tętnicy wieńcowej;

  2. izotransplantacja (przeszczep izogeniczny) – przeniesienie tkanki lub narządu między osobnikami identycznymi pod względem genetycznym, na przykład między bliźniętami jednojajowymi;

  3. allotransplantacja (przeszczep allogeniczny lub homogeniczny) – przeniesienie tkanki lub narządu między osobnikami tego samego gatunku, o podobnym, ale nie jednakowym genotypie, na przykład od człowieka do człowieka. Jest to najczęstszy typ wykonywanych przeszczepów na świecie;

  4. ksenotransplantacja (przeszczep ksenogeniczny lub heterogeniczny) – przeniesienie tkanki lub narządu między osobnikami różnego gatunku – niestety wszystkie dotychczasowe próby takiej transplantacji nie przynosiły powodzenia w dłuższej perspektywie czasu, kończąc się nadostrymi odrzuceniami przeszczepionego narządu.

Wszystkie opisane powyżej działania miały i mają na celu uratowanie życia pacjenta.

Obecnie w Polsce przeprowadza się około 2000 przeszczepów narządów rocznie, w tym najwięcej przeszczepów nerek, wątroby, serca i płuc. Na świecie jest to około 200 000 tego typu zabiegów.

Szacuje się, że na świecie, co czternaście minut kolejna osoba jest kwalifikowana do tego rodzaju zabiegu, a codziennie piętnaście osób umiera nie mogąc się doczekać przeszczepu.

Kto może być dawcą z prawnego punktu widzenia?

Zgodnie z ustanowionymi w Polsce przepisami obowiązuje zasada tzw. „domniemanej zgody na pobranie”. Oznacza ona, że można pobrać organy od zmarłej osoby, jeśli ta wcześniej nie wyraziła stosownego sprzeciwu. Sprzeciw taki można wnieś poprzez dokonanie wpisu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, w formie pisemnego oświadczenia własnoręcznie podpisanego i noszonego przy sobie lub w formie ustnej deklaracji, złożonej w obecności, co najmniej dwóch świadków.

Każdy z nas jest więc potencjalnym dawcą narządów dopóty dopóki sam za życia nie wyrazi stosownego sprzeciwu.

W praktyce decyzja o pobraniu narządów od osoby zmarłej jest zawsze konsultowana z jej rodziną. Rozmowa personelu medycznego z osobami najbliższymi zmarłego ma na celu ustalenie jego stanowiska na temat pośmiertnego dawstwa narządów.

Przeszczepienie narządów bardzo często jest jedyną metodą leczenia i szansą na uratowanie życia drugiej osobie. Jeden dawca może ocalić lub przedłużyć życie nawet siedmiu osobom.  Wykorzystywane w przeszczepach narządy w znacznej mierze pochodzą od dawców zmarłych. Niektóre z nich, np. nerki, czy fragmenty wątroby oraz tkanki, czyli szpik kostny można pobierać od dawców żywych, oczywiście za ich zgodą i pod warunkiem nie narażania ich życia na niebezpieczeństwo. W niektórych przypadkach, jeśli dawca nie jest spowinowacony lub spokrewniony w linii prostej z biorcą, na taki przeszczep zgodę musi wyrazić sąd. Dlatego odsetek tego typu pobrań wciąż jest niewielki.

Kto może być dawcą z medycznego punktu widzenia?

Możliwość przeszczepienia organów jest warunkowana wieloma czynnikami. Do najważniejszych z nich należą niewykluczające się wzajemnie grupy krwi dawcy i biorcy, a także stopień zgodności pomiędzy antygenami zgodności tkankowej, które mogą wpływać na proces odrzucenia przeszczepu.

Potencjalny dawca musi spełnić szereg kryteriów medycznych i laboratoryjnych. Możliwość przeszczepienia organów jest warunkowana wieloma czynnikami:

  1. dawca musi być zdrowy i nie cierpieć na choroby, które mogłyby przeszkodzić w przeszczepie lub zwiększyć ryzyko dla pacjenta;

  2. dawca powinien być w odpowiednim wieku - narządy i tkanki od młodszych dawców są bardziej skuteczne i trwalsze po przeszczepie, jednak w tym przypadku istotny jest też pośrednio związany z wiekiem, rozmiar narządów;

  3. musi wystąpić tzw. zgodność tkankowa HLA - tkanki dawcy muszą mieć odpowiedni stopień zgodności antygenowej z tkankami biorcy, aby zminimalizować ryzyko odrzucenia przeszczepu;

  4. nie mogą wystąpić wykluczające się wzajemnie grupy krwi dawcy i biorcy w systemie AB0.

Dodatkowo, w przypadku transplantacji od dawcy żywego, ważne jest także bezpieczeństwo samego dawcy, który przed przeszczepem musi przejść pozytywnie wszystkie badania laboratoryjne i obrazowe, aby upewnić się, że przeszczep nie zwiększa ryzyka dla jego zdrowia.

Źródło
www.transplantacja.org.pl
www.cbos.pl

www.cbkjci.pl
https://pacjent.gov.pl

    Fundusze Europejskie
    Rzeczpospolita Polska
    Śląskie
    Unia Europejska